Awilung Honak A Long A Lam

1. Calung ang kopkhi: Ca ni yawk oeh awilung a hai oeh calung pakhih ang kopkhi toe: Ch, Hl,Hm,Kh, Ng, Ph, Pl,Th,Tl vetloek ni.

Ch = Thaem ak chang chang holo boe.

Hl =  Nang voeilo oehtoe vetung hlat lo boe.

Hm= Hmawlongna  vai ka nuk khong ni.

Kh = A lona khur kuei hue.

Ng = I ak-oeih ni ti soe ngaang hlaang hue.

Ph = A Lona phla da hue.

Pl =  Na Vawk thlaa plan tur tur vik hue.

Th = Dai thlang boeih eng Dai ca a sim ngah hue.

Tl =  Pakdoem ak tlak se lo hoh hue.

2.Calung pakthum angkop: Ca ni yawk oeh awilung a hai oeh calung pakthum angkop toe; Thl = Thlak don hue. Thlang, thlim, Phl= Thlang     Phli lo hue u…

Thl =Thlangxing, Thlak don hue, Thlim him hue u,

Phl = Thlang phli law hue,Phlokplik phlokplak , Phloiphli phloiphla,

          Phlang aomnak jael hue. Phleng toe a boina aop kon soe.

3.Calung angyuengna ni honak calungkomnak:Ca ni yawk oeh ve awilung ahai oeh ni honakkhi toe calung (Consonant) doeng amni noeh calungkomnak(vowels) awm ni hona hue. Buh ae / aa/aai/ ei lo.

a= Amsim nueng, amya nueng, amawm hue, amti nueng…

e= thing ek hue, thing ni vak ek seh boe.

i= Ikoe nakti aw, ikoeih, ikaw nu nati, iplo cang vang,..

u= Uu ya ak lo, ukkhin pa aw, ukkung boi, um ak hue…

ae= Buh ae lo, aek thu hue,…

au= Khoitui taui hue.

ao= Aomnak, aok aa, aop hue,.. 

ai= Ai ae hue, Ai khoong hue, Buh ai lo, Ai Mueh..

ei= Buh ei lo.

ui= Ui buh aa hue,

oe= Oe, oei, oeih , oepchoeh na awm boe, oekrhu hue,…

ue= uepnak awm hue, uepawm hue, uem hue nueng,..

aa= Buh aa lo, aa aamsim nueng, aamoei aamsim hue nueng,…

ii= ii ae, ii ya nati, ii nakqo rha ni, ii vai a cuncu ak ti rha ni,...Vekkhi ve calungkomnak calung angyuengna ni honakkhi na awm hue.

4. Awilung a boetnak Calungkhi: Ca ni yawk oeh ni yawk awilung ak boetsak calungkhi ve khawyah amnita hue. Abet nitaak toe; H, K , L , M , N , P , R, T , Ng ve tloek ni. Hmueihtehnak; 

H= A ngah ngahna ti hue.

K= Tlak oeh hangkai hue. Lok-aa kap hue u. 

L = Nasen caa val law tha hoh hue.

M = Rhui ha hlam lo hue. Ka imna plam lo lor boe.

N = An neng hue u.

P = Congbai lep hue u.

R = Caang nanik ar hohkhi aw? Imueih na naak lor naak mar num e.

       Ka kut ni ar hue. Di naak ar lo hlue aw? Caang naak ar aw?

T = Koeh va cet lot lot e. Lot imkhui kho khawsa eng lungna hue.

Ng = Baang kangvah hlue Ngang dikdik hue nueng.